Schijnzelfstandigheid bij zzp-ers

Schijnzelfstandigheid betekent dat iemand zich presenteert als zelfstandig werkende terwijl er volgens het arbeidsrecht sprake is van een dienstverband. De Belastingdienst kan bij schijnzelfstandigheid boetes opleggen. Dit betekent dat als jij als vaktherapeut een opdracht aanneemt als zelfstandige, je extra zorgvuldig moet zijn bij het opstellen van de overeenkomst en het naleven van de regels. Vanaf 1 januari 2025 worden zzp’ers en hun opdrachtgevers strenger gecontroleerd op schijnzelfstandigheid.

Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelatie (Wet DBA): opdrachtgever en –nemer samen verantwoordelijk 

Schijnzelfstandigheid betekent dat je je presenteert als zelfstandig werkende terwijl volgens het arbeidsrecht sprake is van een dienstverband. De opdrachtgever (oftewel de werkgever) ontloopt zo zijn verplichtingen richting de Belastingdienst en de werkende. De Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelatie (Wet DBA) draagt eraan bij dat werkgever en werknemer (opdrachtgever en zelfstandige) samen verantwoordelijk zijn voor de juiste kwalificatie van de arbeidsrelatie en voor de afspraken hierover.  

Handhaving vanaf 1 januari 2025 

Tot 1 januari 2025 wordt wel gecontroleerd of aan de wet- en regelgeving wordt voldaan, maar er wordt niet gehandhaafd. Dit zogenaamde handhavingsmoratorium op de Wet DBA eindigt op 1 januari 2025. Dit betekent dat vanaf dan de Belastingdienst boetes zou mogen opleggen bij schijnzelfstandigheid.  

De intentie van de overheid is altijd geweest dat de maatregel met nadere uitwerking afgerond zou zijn voor 1 januari 2025. Dit is niet het geval. Er is hierdoor nog veel onduidelijkheid. Daarom is besloten dat 2025 een overgangsjaar is waarin werkgevers en zzp’ers nog geen boete krijgen als zij bewijzen dat zij stappen ondernemen tegen schijnzelfstandigheid. 

Wanneer ben je volgens de wet in loondienst? 

Er zijn drie belangrijke criteria die wijzen op een arbeidsovereenkomst. Met een arbeidsovereenkomst werkt de werknemer in dienst van de werkgever, dus is werkzaam in loondienst.  

• Er is een gezagsverhouding tussen jou en de werkgever. 
  • Materieel gezag: De werkgever kan de werknemer aanwijzingen en instructies geven voor de uitvoering van het werk die de werknemer moet opvolgen. De werkgever hoeft de aanwijzingen en instructies niet daadwerkelijk te geven. Dat de werkgever de mogelijkheid heeft om deze te geven is al voldoende om te wijzen op materieel gezag. 
  • Formeel gezag: De werknemer moet zich houden aan de regels die binnen de organisatie van de werkgever gelden.  
• De werknemer is de verplichting aangegaan om arbeid te verrichten. Je kunt het werk niet door iemand anders laten doen.  
• Je krijgt loon. Bijvoorbeeld vakantiegeld of je wordt doorbetaald bij ziekte 

Om te bepalen of er sprake is van een arbeidsovereenkomst, is meer nodig dan alleen het vaststellen van gezag, arbeid en loon. Alle feiten en omstandigheden zijn van belang. 

Beoordeling of er sprake is van een arbeidsovereenkomst 
Bij de beoordeling of er sprake is van een arbeidsovereenkomst zijn alle feiten en omstandigheden van belang. De feiten en omstandigheden moeten in verband van elkaar worden bekeken. Niet één feit of omstandigheid is beslissend. Dit is een holistische toets. Volgens de Hoge Raad bestaat de beoordeling uit twee fases: 

• Uitlegfase: welke werkafspraken hebben partijen gemaakt en hoe hebben ze die uitgevoerd? 
• Kwalificatiefase: voldoen de werkafspraken en de uitvoering daarvan aan de eisen van een arbeidsovereenkomst? 

Negen feiten en omstandigheden die van belang kunnen zijn
In de beoordeling van de arbeidsrelatie kunnen onder meer de volgende negen feiten en omstandigheden van belang zijn. Deze komen uit het Deliveroo-arrest waarbij de Hoge Raad oordeelde dat deze punten van belang zijn.  

1. Aard en duur van de werkzaamheden; 
2. Manier waarop de werkzaamheden en werktijden zijn bepaald; 
3. Mate waarin de werkzaamheden én de opdrachtnemer onderdeel zijn van de organisatie van de opdrachtgever; 
4. Wel of geen verplichting het werk persoonlijk uit te voeren; 
5. Manier waarop afspraken tot stand zijn gekomen; 
6. Manier waarop de beloning is bepaald en wordt uitbetaald; 
7. Hoogte van de beloning; 
8. Mate waarin de opdrachtnemer bij de opdracht commercieel risico loopt; 
9. Mate waarin de opdrachtnemer zich als ondernemer gedraagt of kan gedragen. 

In de bijlage Afwegingskader Deliveroo-arrest – loondienst of zzp’er van de Toelichting Beoordeling arbeidsrelaties lees je meer over wanneer de negen punten wijzen op een arbeidsovereenkomst, dus werken in loondienst, of juist op werken als zzp’er. De Belastingdienst kijkt naar alle relevante feiten en omstandigheden bij de beoordeling of er wel of niet sprake is van een arbeidsovereenkomst.  

Webmodule Beoordeling Arbeidsrelaties 
Als je als opdrachtgever een indicatie wilt krijgen of de opdrachtnemer in loondienst is of niet kun je de Webmodule Beoordeling Arbeidsrelatie gebruiken. In deze webmodule zijn de punten uit het Deliveroo-arrest verwerkt. 

Consequenties schijnzelfstandigheid 

Een organisatie die mensen als zzp’er inhuurt voor werk dat zij niet zelfstandig uitvoeren, kan hiervoor boetes en naheffingen krijgen. De naheffing kan tot maximaal vijf jaar terug worden opgelegd, maar de Belastingdienst gaat niet met terugwerkende kracht controleren voor 2025. Dus mocht jij als schijnzelfstandige gewerkt hebben in bijvoorbeeld 2024, dan worden er geen loonheffingen geïnd of boetes opgelegd. Eventuele boetes vanaf 2025 zullen worden opgelegd aan de werkgever en niet aan jou als zelfstandige. 
 

Wat kun je doen als vaktherapeut? 

We hebben als Vaktherapie Nederland modelovereenkomsten voor jou als vaktherapeut uitgewerkt. Deze modelovereenkomsten kun je vinden op onze website: Algemene voorwaarden en modelovereenkomst  

Deze modelovereenkomsten kun je nog gebruiken tot de termijn verstreken is. Deze hebben in de regel een looptijd van vijf jaar. Daarna worden de modelovereenkomsten niet meer verlengd.  

Een modelovereenkomst geeft niet per definitie bescherming. Je moet zelf controleren of ook alle onderdelen van de modelovereenkomst gevolgd worden.  

Tips voor jou als zelfstandige  

1. Kies bewust voor zelfstandig ondernemerschap. Een echte ondernemer onderneemt.   

2. Laat je inhuren vanwege de specifieke kennis die jij hebt. Jij bent de specialist. De opdrachtgever mag kaders bepalen, maar moet de rest aan jou overlaten.  

3. Vermijd opdrachten waarbij je hetzelfde werk doet als collega’s in loondienst. Laat je inhuren voor een concrete opdracht, met een specifiek resultaat en een duidelijk begin- en eindpunt. Vermijd situaties waarin je wordt ingehuurd voor een tijdelijke functie, een piek of ziekte.   

4. Voorkom dat de manier van belonen lijkt op die van loondienst. Het is onverstandig om je door te laten betalen bij verlof of ziekte. Koppel het tarief aan output, bijvoorbeeld per uur of per project of een resultaatbeloning.  

5. Zorg dat de opdrachtovereenkomst (ovo) duidelijk afwijkt van een arbeidsovereenkomst. Als zzp’er mag je ook voor andere opdrachtgevers werken en is er geen gezagsverhouding tussen werkgever en werknemer. Daarnaast werk je niet iedere dag in vaste roosterdiensten.  

6. Zorg dat de werkelijkheid overeenkomt met wat er op papier is afgesproken. 

Alternatieven voor jou als zelfstandige

• Werken in loondienst 
• Detachering: je gaat in loondienst bij een bureau en van daaruit voer je interim-opdrachten uit.  
• Een ‘declarabele uren’- Besloten Vennootschap (BV) oprichten. Hierbij ben je in loondienst bij jezelf. Let op: Voor een BV gelden andere fiscale regels dan voor zzp’ers. Informeer je hierover goed.