Eerste uitkomsten bekend van onderzoek professioneel welbevinden van vaktherapeuten

Afgelopen december nodigden we je uit om deel te nemen aan een landelijk onderzoek naar het professioneel welbevinden van vaktherapeuten. Dit onderzoek is een initiatief van het lectoraat Vaktherapie in de Gezondheidszorg (VTGZ) van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) en Vaktherapie Nederland. Afgelopen vrijdag, 13 juni, presenteerden Ingrid Wiechers en Harm Damen de eerste resultaten van het onderzoek tijdens het symposium georganiseerd door de HAN.

De eerste uitkomsten van het onderzoek geven een belangrijk en soms confronterend beeld van de huidige situatie binnen ons werkveld. Zo blijkt dat maar liefst 21% van de vaktherapeuten gedurende hun carrière drie maanden of langer is uitgevallen wegens werkgerelateerde redenen. Hoewel dit percentage relatief laag is in vergelijking met sommige andere beroepsgroepen, vinden wij dit alsnog zorgwekkend. Het wijst op een reëel risico op overbelasting binnen onze beroepsgroep.

Een opvallende bevinding is dat burn-outklachten vaker voorkomen bij jongere vaktherapeuten (onder de 35 jaar). Daarnaast lijkt ook het werken in een eigen praktijk gepaard te gaan met een verhoogd risico op burn-out. Dit zijn signalen die serieus genomen moeten worden, zowel door individuele therapeuten als door opleidingsinstituten, werkgevers en beleidsmakers.

Het onderzoek laat verder zien dat een goed werkklimaat weliswaar helpt, maar niet volledig beschermt tegen de negatieve gevolgen van werkdruk. De bevlogenheid en betrokkenheid van vaktherapeuten zijn groot, maar dit kan ook leiden tot overbelasting wanneer de balans tussen geven en ontvangen verstoord raakt. Tegelijkertijd blijkt dat compassie-satisfactie (het gevoel van voldoening dat vaktherapeuten ervaren door anderen te helpen) een beschermende factor is. Hoe sterker dit gevoel, hoe kleiner de kans op langdurige uitval. Daartegenover staat dat secundaire traumatische stress (het indirect meemaken van ingrijpende gebeurtenissen via cliënten) juist een directe risicofactor vormt voor uitval.

Een uitgebreid onderzoeksrapport met meer analyses en aanbevelingen volgt binnenkort. 

Ideeën voor vervolgstappen
We nemen deze signalen uiterst serieus en hebben een aantal eerste ideeën voor vervolgstappen:

• Opleidingen: pleiten voor structurele aandacht voor secundaire traumatische stress in het curriculum van vaktherapeutische opleidingen, zodat toekomstige vaktherapeuten beter voorbereid zijn op de realiteit van het werk.
• Intervisie en supervisie: stimuleren van het inzetten van intervisie en supervisie als belangrijke instrumenten voor reflectie en ondersteuning, met specifieke aandacht voor belastende ervaringen en emotionele belasting
• Voor en door-principe: onderzoeken of vaktherapeuten zelf initiatieven kunnen ontwikkelen voor collega’s rondom het thema secundaire traumatische stress. Denk aan workshops, handreikingen of gespreksmethodieken.
• Samenwerking met vakbond FBZ: In overleg met de vakbond willen we de arbeidsomstandigheden van vaktherapeuten verder onder de loep nemen, met het oog op duurzame inzetbaarheid.
• Meetinstrument Professioneel Welbevinden: werken aan een meetinstrument dat werkgevers kunnen inzetten om het professioneel welbevinden van vaktherapeuten inzichtelijk te maken en gericht beleid te ontwikkelen.
• Protocol Secundaire Traumatische Stress: een protocol ontwikkelen dat vaktherapeuten en hun werkgevers handvatten biedt om signalen van secundaire traumatische stress tijdig te herkennen en aan te pakken.
• Gesprekken met ggz-instellingen: in gesprek gaan met de top 10 ggz-instellingen in Nederland om gezamenlijk te kijken naar oplossingen en preventieve maatregelen binnen de werkcontext van vaktherapeuten.

We danken iedereen die aan dit onderzoek heeft bijgedragen en hopen samen met jullie te blijven bouwen aan een gezonde, duurzame beroepspraktijk voor vaktherapeuten in Nederland.

Dit nieuwsbericht is opgesteld en gepubliceerd door Vaktherapie Nederland op 17-6-2025.